Wszystko, co warto wiedzieć o zielonej okrywie

W jaki sposób rośliny okrywowe poprawiają kondycję gleby? 

Rośliny okrywowe mają bardzo korzystny wpływ na kondycję gleby.  Pobierają i zatrzymują składniki odżywcze w glebie, co pomaga ograniczyć ich wymywanie, aby mogły zostać uwolnione wiosną. Ponadto, rozkładające się rośliny okrywowe zmniejszają liczbę chwastów i ograniczają potrzebę stosowania zabiegów chemicznych. Co więcej, rośliny okrywowe ograniczają również zagrożenia związane z niekorzystnymi warunkami klimatycznymi:

• poprzez poprawę struktury gleby,
• poprzez ograniczenie erozji powierzchniowej,
• poprawiając napowietrzenie i cyrkulację wody, aby kolejne uprawy mogły się lepiej rozwijać.

Jakie są wady zielonej okrywy? 

Rośliny okrywowe mogą mieć pewne wady, związane np. z kosztami siewu i niszczenia oraz konkurowaniem z plonami głównymi o wodę i składniki odżywcze. Wady te mogą jednak zostać zrekompensowane przez wiele korzyści płynących z uprawy roślin okrywowych w zakresie zdrowia gleby i zmniejszenia zużycia środków chemicznych. Chcąc zmaksymalizować korzyści, ważne jest, aby wybrać odpowiednie gatunki i odmiany roślin okrywowych zgodnie z potrzebami agronomicznymi gospodarstwa oraz wziąć pod uwagę rodzaj gleby i klimat przy podejmowaniu decyzji o metodach siewu.

Jakie korzyści zapewnia zielona okrywa? 

Rośliny okrywowe pełnią 17 pozytywnych funkcji, które można podzielić na cztery kategorie: ochrona gleby, regulacja stosunków wodnych, bioróżnorodność i produkcja biomasy. Zielona okrywa może pomóc ograniczyć erozję, poprawić strukturę i żyzność gleby, zmniejszyć wypłukiwanie składników odżywczych i pestycydów, sprzyjać rozwojowi fauny i flory korzystnej dla rolnictwa, a także produkować biomasę wykorzystywaną do produkcji paszy dla zwierząt lub energii. 

17 pożytecznych funkcji roślin okrywowych: 

1. Ochrona przed erozją 
2. Poprawa struktury gleby 
3. Zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie 
4. Ograniczenie wymywania składników odżywczych i pestycydów 
5. Gromadzenie składników odżywczych 
6. Produkcja użytecznej biomasy (paszy) dla zwierząt lub do produkcji energii 
7. Zwalczanie chwastów 
8. Zmniejszenie zagęszczenia gleby 
9. Zwiększanie porowatości gleby 
10. Regulowanie ilości wody w glebie i zmniejszanie ryzyka powodzi i suszy
11. Wspieranie różnorodności biologicznej i rozwój fauny i flory korzystnej dla rolnictwa 
12. Redukcja emisji gazów cieplarnianych poprzez magazynowanie węgla w glebie 
13. Poprawa jakości wody poprzez ograniczenie zanieczyszczeń rozproszonych i sprzyjanie infiltracji do gleby
14. Ochrona przed chorobami i szkodnikami
15. Zmniejszenie kosztów związanych ze stosowaniem środków chemicznych
16. Poprawa plonów kolejnych upraw
17. Wkład w zrównoważone i przyjazne dla środowiska rolnictwo 

Międzyplony z zieloną okrywą

Rośliny okrywowe są często wykorzystywane jako część systemu upraw międzyplonowych. Uprawa międzyplonów oznacza uprawę roślin pomiędzy dwoma plonami głównymi, zazwyczaj w okresie zimowym lub letnim. Rośliny okrywowe wysiewa się po zebraniu plonu głównego i przed siewem rośliny następczej. Przykrywają one glebę w okresie między uprawami, zapobiegając erozji i utracie składników odżywczych, a także ograniczając rozwój chwastów.

Ponadto, rośliny okrywowe przyczyniają się do poprawy struktury i żyzności gleby poprzez dodanie materii organicznej i zwiększenie aktywności biologicznej. Wreszcie, rośliny okrywowe mogą być wykorzystywane do wychwytywania azotu z gleby, ograniczając w ten sposób jego przedostawanie się do wód gruntowych i powierzchniowych.

Które techniki siewu roślin okrywowych są najskuteczniejsze?   

Wybór najskuteczniejszych technik siewu roślin okrywowych zależy od gospodarstwa. Do siewu międzyplonów zalecany jest siewnik z redlicami talerzowymi lub zębami, który umożliwia szybkie i równomierne wysiewanie nasion. W przypadku wsiewek w istniejącą uprawę, zaleca się wczesny siew, aby wykorzystać wilgoć w glebie oraz uprawę gatunków o długim okresie wegetacyjnym. Możliwe jest również delikatne przykrycie nasion. Stosowanie herbicydów nie jest konieczne do zwalczania chwastów i samosiewów po zebraniu plonów. Na koniec należy zauważyć, że wyposażenie potrzebne do siewu jest już zazwyczaj dostępne w gospodarstwie. 

Uprawa gleby i odpowiednie techniki wysiewu nasion

Wysiew nasion jednocześnie z plonem głównym

Wysiew nasion jednocześnie z plonem głównym może mieć swoje zalety, wynikające m.in. z wilgotności gleby i przygotowania łoża siewnego. Umożliwia to roślinom okrywowym rozwój i zakorzenienie się na długo przed pojawieniem się chwastów. Może to jednak mieć również wady, takie jak konkurencja między uprawą okrywową a plonem głównym, co może utrudniać wzrost obu roślin.

Wsiewka w istniejącą uprawę

Wsiewanie roślin w istniejącą uprawę ma szereg zalet i wad. Zalety to wczesny siew pozwalający wykorzystać wilgotność gleby, siew gatunków o długim okresie wegetacji oraz ograniczenie rozwoju chwastów i samosiewów po zbiorach. Co więcej, sprzęt potrzebny do podsiewu zazwyczaj jest już dostępny w gospodarstwie.

Jeśli chodzi o wady, to może być trudno dostosować termin siewu i gatunek, który nie powinien zbytnio konkurować z uprawą lub kolidować ze zbiorem. Siewki wysiane zbyt późno mogą nie mieć dostępu do światła i nie rozwinąć się. Ponadto, w zależności od gatunków, może wystąpić problem z dopasowaniem szerokości roboczej do rozstawu kół opryskiwacza.

Przykłady obejmują uprawy pastewne lub nasienne w zbożach jarych lub rośliny okrywowe bobowate (soczewica czarna, wyka pospolita, koniczyna aleksandryjska, inkarnatka i Michela) w kukurydzy pastewnej, w fazie 3-4 liści.

Wysiew nasion w mulcz podczas zbioru lub tuż przed nim

Wysiew nasion w mulcz podczas zbioru lub tuż przed nim, pozwala wysiać rośliny okrywowe tak wcześnie, jak to możliwe, aby wykorzystać wilgoć zawartą w mulczu powstałym w wyniku rozdrobnienia i rozrzucenia resztek pożniwnych podczas zbioru. Jest to jednak technika trudna do zastosowania w praktyce, ponieważ wymaga specjalistycznego wyposażenia, na przykład systemu montowanego na kombajnie. Ponadto, mogą wystąpić problemy z dopasowaniem szerokości roboczej do rozstawu kół opryskiwacza. Metoda ta jest możliwa głównie w przypadku drobnych nasion wysiewanych w małych dawkach. 

Wysiew nasion po zbiorze (pole uprawione lub nie)

Wysiew nasion po zbiorze, zarówno na uprawionej, jak i nieuprawionej glebie, ma swoje wady i zalety. Z drugiej strony nie wymaga specjalnego wyposażenia, a straty wody przez parowanie są mniejsze, jeśli stosowana jest metoda siewu bezpośredniego. Co więcej, używając siewników wyposażonych w zbiorniki z przegrodami i oddzielnymi systemami wysiewu, łatwo jest mieszać gatunki.

Z drugiej strony, termin siewu często zbiega się z okresem kiedy gleba jest najmniej wilgotna, co może utrudniać umieszczenie nasion ze względu na dużą ilość resztek pożniwnych Ponadto, jeśli gleba była uprawiana, mogą już pojawić się samosiewy. Mieszanki roślin okrywowych mogą być wykorzystywane do siewu po zbiorze.

Rośliny okrywowe czy uprawy wiążące azot?

Termin uprawa wiążąca azot został wprowadzony w 2000 roku w następstwie Europejskiej Dyrektywy Azotanowej z 1991 roku. Celem tej dyrektywy było zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi z rolnictwa, w szczególności poprzez zatrzymywanie ich w glebie. Uprawy wiążące azot to zatem rośliny okrywowe specjalnie wybrane ze względu na ich zdolność do wychwytywania azotu obecnego w glebie, a tym samym ograniczania ich przedostawania się do wód gruntowych i powierzchniowych.  Żyto i wyka kosmata to przykłady typowych upraw wiążących azot.

Rośliny okrywowe przeznaczone do produkcji biopaliw 

Rośliny okrywowe są surowcem do produkcji biopaliw, to międzyplony, które są uprawiane i zbierane między dwoma plonami głównymi w płodozmianie. W przeciwieństwie do międzyplonów wiążących azot, które są wykorzystywane głównie do zatrzymywania azotanów w glebie, rośliny te są uprawiane ze względu na ich potencjał energetyczny. W związku z tym mogą być wykorzystywane w rolniczych jednostkach do metanizacji do produkcji biogazu, przyczyniając się tym samym do dywersyfikacji odnawialnych źródeł energii i zmniejszenia zależności od paliw kopalnych. 

Zielone nawozy

Zielony nawóz to międzyplon, którego celem jest dostarczenie azotu kolejnym uprawom, a także poprawa struktury gleby. Rośliny okrywowe stosowane jako zielony nawóz to zazwyczaj bobowate, które mogą wychwytywać azot atmosferyczny i oddawać go do gleby. Zielony nawóz przyczynia się do poprawy żyzności gleby i zmniejsza zapotrzebowanie na nawozy sztuczne.

Inne gatunki, takie jak rośliny krzyżowe (gorczyca biała, rzodkiew pastewna, rzepak pastewny itp.) mogą wiązać azot mineralny w glebie, ograniczając jego wymywanie. Zmniejsza to stosunek C (węgiel)/N (azot), co z kolei prowadzi do szybszej mineralizacji resztek pożniwnych, dzięki czemu azot jest szybciej dostępny dla rośliny następczej.

Wiązanie azotu atmosferycznego

Rośliny bobowate są znane ze swojej zdolności do efektywnego wiązania azotu atmosferycznego. To symbiotyczne wiązanie azotu jest procesem biologicznym, który zachodzi z udziałem określonych bakterii występujących w korzeniach roślin bobowatych. Zdolność bobowatych do wiązania azotu atmosferycznego może być wykorzystana do poprawy żyzności gleby i zmniejszenia zapotrzebowania na nawozy azotowe.