Rośliny bobowate to gatunki roślin z charakterystycznym owocem zwanym strąkiem. Uprawiane są na całym świecie i obejmują takie rośliny jak soja, fasola, groch, bób, soczewica i fasola szparagowa. Są one również szeroko stosowane w uprawach międzyplonowych, pomiędzy dwoma plonami głównymi. Wybierane gatunki to bobik, groch, wyka itp. Mają one szczególną zdolność, która czyni je jednymi z najpopularniejszych gatunków uprawianych jako międzyplony: wychwytują azot atmosferyczny. Poniżej opisujemy zalety roślin okrywowych.
W jaki sposób rośliny bobowate wiążą azot atmosferyczny?
Rośliny potrzebują do wzrostu niezbędnych składników odżywczych, w tym azotu. Azot bierze udział w produkcji białek i enzymów. Jest również niezbędnym składnikiem kwasów nukleinowych, DNA i chlorofilu. Odgrywa ważną rolę w fotosyntezie i rozwoju materii roślinnej. Zazwyczaj azot jest pobierany przez korzenie roślin z gleby w postaci jonów azotanowych NO3- lub amonowych NH4+, rozpuszczonych w roztworze glebowym. Tylko rośliny bobowate są zdolne do wiązania azotu atmosferycznego N2. Forma ta jest głównym składnikiem powietrza (78%), więc jej źródło jest niewyczerpane. Wiązanie N2 wynika z symbiozy z bakteriami wiążącymi azot. Bakterie te znajdują się w korzeniach roślin strączkowych, w organach zwanych brodawkami. Są one modyfikacjami włośników powstałymi w wyniku interakcji między roślinami i bakteriami, której celem jest poprawa zaopatrzenia roślin w azot.
Dlaczego warto uprawiać rośliny bobowate jako międzyplony?
Uprawa roślin bobowatych jako międzyplonów jest korzystna pod wieloma względami. Po związaniu azotu przez bakterie, 75% azotu jest przekształcane i wysyłane do nadziemnych części rośliny. Kiedy rośliny okrywowe zostaną zniszczone i pozostawione na polu, materia organiczna w resztkach jest mineralizowana, a azot uwalniany dla następnej uprawy. Plony pszenicy mogą wzrosnąć od 3 do 27 kwintali na hektar, w porównaniu z innymi roślinami okrywowymi. Uwalnianie azotu zależy od gatunku, przy czym niektóre rośliny bobowate wykazują większą wydajność w tym zakresie. Czynnikiem decydującym o ilości uwalnianego azotu jest również rozwój biomasy roślin okrywowych. Uwalnianie azotu zmniejsza zapotrzebowanie na nawozy mineralne, obniżając koszty ponoszone przez rolników.
Rośliny bobowate mogą być wysiewane pojedynczo lub w mieszankach międzyplonowych
Rośliny bobowate są technicznie możliwe do zastosowania w uprawach międzyplonowych, ale nie zawsze jest to zgodne z przepisami. W rzeczywistości, pod względem wiązania azotu, są one mniej skuteczne niż trawy lub rośliny krzyżowe, ponieważ wiążą azot z powietrza, a nie z gleby, podczas gdy celem uprawy międzyplonowej jest uniknięcie tego. Przed wyborem rośliny bobowatej jako rośliny okrywowej należy zapoznać się z lokalnymi przepisami. Alternatywnie, można zdecydować się na mieszanki z niższymi proporcjami bobowatych. Często wybiera się gatunki z dwóch rodzin: rośliny bobowate + trawy lub rośliny bobowate + rośliny krzyżowe, ale można też stosować mieszanki od 3 do 5 gatunków. Eksperymenty wykazały, że wpływają one na wzrost biomasy.