Płodozmian to praktyka agronomiczna polegająca na naprzemiennym wysiewie różnych gatunków roślin na tym samym polu przez określony czas. Uprawy są wysiewane w tej samej kolejności, rok po roku, w cyklach trwających 2, 3, 4 lub więcej lat. Określa się je jako płodozmian dwuletni, trzyletni, czteroletni itp. Płodozmiany mogą różnić się czasem trwania w zależności od systemu rolniczego. Płodozmian różni się od rolnictwa monokulturowego, w którym jeden rodzaj uprawy jest wysiewany na tym samym polu przez kilka kolejnych lat. Do licznych zalet płodozmianu należą poprawa struktury gleby (w tym ograniczenie erozji), zwiększenie jej żyzności oraz ograniczenie presji szkodników i chorób.
Zmianowanie roślin w celu poprawy jakości gleby
Praktyka polegająca na wysiewaniu po sobie różnych roślin (zarówno z różnych rodzin botanicznych, jak i typów: jarych lub ozimych) bazuje na względach agronomicznych. Zwiększenie plonów i ochrona gleby, w perspektywie średnio- i długoterminowej, to zaledwie dwa spośród celów zastosowania płodozmianu, które są osiągane poprzez zachowanie, a nawet zwiększenie żyzności gleby. Różne gatunki roślin pobierają i oddają składniki odżywcze w różnych ilościach. Niektóre są bardziej wymagające pod względem azotu, inne fosforu lub potasu.
Celem płodozmianu jest wzbogacenie gleby i zoptymalizowanie jej żyzności, aby zapewnić niezbędną zawartość składników odżywczych. Na przykład kukurydza i pszenica, które wymagają dużych ilości nawozu azotowego, są poprzedzane uprawami wzbogacającymi glebę w azot, jak na przykład trawy, rośliny bobowate i rośliny wysokobiałkowe. Rzepak, który wymaga dużej ilości fosforu( P) i potasu (K), może być uprawiany po zbożach, które mają mniejsze wymagania pod tym względem.
Płodozmian jest również ważny dla regeneracji struktury gleby, szczególnie gdy część płodozmianu stanowią międzyplony. Po ich rozkładzie materia organiczna jest przekształcana w próchnicę. Zmianowanie roślin o różnych systemach korzeniowych wspomaga również procesy strukturotwórcze gleby oraz powstawanie korytarzy dla wody, składników mineralnych i fauny. Rośliny wysokobiałkowe, oleiste i bobowate o palowym systemie korzeniowym mogą być uprawiane naprzemiennie z trawami o systemie wiązkowym. .
Dodatkowe definicje:
- Plan płodozmianowy odnosi się do wszystkich płodozmianów w całym gospodarstwie lub regionie.
- Terminy "przedplon", "plon główny" i "poplon" odnoszą się do roślin w płodozmianie. Pierwszy jest wybierany ze względu na ilość pozostawianych składników pokarmowych w resztkach, druga uprawa jest najbardziej opłacalna, a ostatnia jest zazwyczaj tą, która oczyszcza pole.
Płodozmian przerywa cykle rozwojowe szkodników i chorób
Przerwanie cyklu rozwojowego agrofagów charakterystycznych dla danej rodziny roślin (szkodników i pasożytów) można osiągnąć poprzez wysiew nowej rośliny. Liczba szkodników i pasożytów zmniejsza się, ponieważ nie mają one już sprzyjającego środowiska do życia. Płodozmian realnie ogranicza zapotrzebowanie na chemiczne środki ochrony roślin. Stosowanie tej praktyki pozwala również ograniczyć występowanie chwastów, które rozwijają się wraz z niektórymi gatunkami upraw.
Uprawy sprzyjające zwiększeniu populacji chwastów, takie jak kukurydza, mogą następować po uprawach pomagających eliminować chwasty. Zmianowanie zmniejsza potrzebę stosowania tych samych aktywnych składników chemicznych do zwalczania chwastów. Dodatkowy zabieg uprawowy zmniejsza również zużycie środków ochrony roślin.